Temerloh sebagai "buaian" nasionalis kiri

Walaupun di negara ini ada beberapa tempat yang boleh disebut sebagai pusat gerakan nasionalis kiri , seperti Padang Rengas (Perak), Jenderam (Selangor), dan Muar (Johor), tetapi Temerloh mungkin merupakan tempat yang lebih penting dan lebih istimewa berbanding dengan tempat-tempat yang lain.

Temerloh bukan sahaja merupakan pusat gerakan nasionalis kiri, malah merupakan "buaian gerakan nasionalis kiri" dan lambang gerakan nasionalis kiri itu sendiri.

Sekurang-kruangnya ada tiga faktor yang memungkinkan Temerloh mencapai status yang demikian.

Faktor pertama, yang mungkin merupakan faktor yang paling penting ialah faktor sejarahnya. Ini ialah kerana di Temerloh pernah mucul gerakan penentangan yang kuat terhadap campur tangan Inggeris dalam politik dan pentadbiran Pahang pada akhir abad ke-19. Dengan dipelopori oleh Dato' Bahaman yang berasal dari daerah itu, gerakan penentangan itu telah meluas hampir ke seluruh negeri Pahang.

Meskipun gerakan penentangan itu berakhir dengan kegagalan, tetapi gerakan itu telah memberi ilham,semangat dan dorongan kepada generasi anak Pahang yang berikutnya untuk meneruskan perjuangan antipenjajah dan seterusnya menuntut kemerdekaan.

Pada zaman perjuangan kemerdekaan pula, khususnya pada zaman sebelum darurat (1946-1948) di Temerloh telah muncul gerakan nasionalis kiri atau radikal yang kuat dan mendapat dukungan yang agak menyeluruh daripada penduduk kawasan itu. Meskipun gerakan nasionalis kiri juga muncul di beberapa tempat yang lain, tetapi kehebatan gerakan nasionalis kiri di Temerloh mungkin sukar ditandingi oleh gerakan nasionalis kiri di tempat lain.

Malah satu fakta yang lebih penting lagi, yang jelas kurang atau tidak terdapat di tempat lain, gerakan nasionalis kiri yang muncul di Temerloh itu kemudian telah diikuti oleh kemunculan perjuangan bersenjata, setelah Undang-Undang Darurat diisytiharkan pada bulan Jun 1948. Penglibatan orang Melayu secara beramai-ramai dalam perjuangan bersenjata, sehingga mampu membentuk Rejimen Ke-10 Tentera Pembebasan Rakyat Malaya (TPRM) memang merupakan satu fenomena yang terdapat di Temerloh sahaja.

Dengan menganggap diri mereka sebagai anak cucu atau keturunan Dato' Bahaman, penduduk Temerloh tidak ragu-ragu memilih "merdeka dengan darah" sebagai cara mereka berjuang untuk mencapai kemerdekaan. Walaupun mereka berjuang bersama-sama dengan PKM, tetapi perjuangan bersenjata yang mereka sertai pada dasarnya mereka tanggapi sebagai lanjutan dari perjuangan yang dicetuskan oleh Dato' Bahaman.

Faktor yang kedua ialah kedudukan Temerloh dari segi geografi. Dari segi ini Temerloh memang merupakan suatu tempat yang strategik. Temerloh terletak di pedalaman, jauh dari pusat kuasa, dan sukar dihubungi kerana sistem perhubungan yang masih belum sempurna. Tambahan pula ketika itu sebahagian besar daerah Temerloh masih dipenuhi oleh hutan tebal. Oleh itu, Temerloh memang merupakan tempat yang paling sesuai untuk dijadikan pangkalan oleh golongan yang ingin menentang pihak yang berkuasa.

Faktor yang ketiga, yang tentunya merupakan faktor yang penting juga ialah faktor tokoh atau pemimpin.Sebenarnya Temerloh bukan sahaja melahirkan "pemimpin lama", seperti Dato' Bahaman yang menentang campur tangan Inggeris, tetapi juga "pemimpin baru", seperti IbrahimYaakub dan Ishak Haji Mohamad. Sebagaimana yang kita sedia maklum, Ibrahimn Yaakub ialah pengasas dan pemimpin KMM, sementara Ishak Haji Mohamad pula pernah menjadi Presiden PKMM. Kemudian selepas mereka , di Temerloh lahir pula pemimpin yang lebih muda, seperti Kamarulzaman Teh yang pernah menjadi Ketua API Pahang.

Kerana adanya tiga faktor yang tersebut di atas, maka bolehlah disimpulkan, bahawa Temerloh bukan sahaja muncul sebagai sebagai pusat gerakan kiri yang terpenting, malah boleh dianggap sebagai lambang gerakan kiri. Jika Suriani Abdullah pernah menganggap "Temerloh adalah buaian revolusi", kerana di situlah lahirnya Rejimen Ke-10, pasukan bersenjata Melayu yang dibentuk oleh PKM, maka Temerloh juga boleh dianggap sebagai "buaian nasionalis kiri" , kerana terlebih dahulu daripada itu di Temerloh telah lahir gerakan nasionalis kiri yang kuat dan berpengaruh.